Организации

Справочник кожууна

  • A
  • B
Здравоохранение

Организации

Наименование организации больница
Наименование организации больница
Наименование организации больница
Наименование организации больница

  • Извещения, объявления, информация
  • Документы
  • План работы
  • AU
  • MO

  • Извещения, объявления, информация
  • Документы
  • План работы
  • AU
  • MO
Дзун-Хемчикский

Руководство



Депутаты


Календарь

15 октября

Международный день Белой трости

— это не праздник, это своеобразный знак беды, напоминающий обществу о существовании рядом людей с ограниченными физическими возможностями, о помощи и о солидарности

Безопасность дорожного движения в Августе

3

Дорожно-транспортных происшествий

0

Нарушения требований к состоянию и обустройству улиц и дорог

2

Дорожно-транспортные происшествия в темное время суток

Фамилия Имя Отчество
Ветеран труда
Фамилия Имя Отчество
Заслуженный работник образования
Фамилия Имя Отчество
Заслуженный работник сельского хозяйства
Фамилия Имя Отчество
Чемпион Наадыма-2024
Фамилия Имя Отчество
Чемпион Наадыма кожууна по борьбе Хуреш

image
Фамилия Имя Отчество

Должность, организация

image
Фамилия Имя Отчество

Должность, организация

image
Фамилия Имя Отчество

Должность, организация

image
Фамилия Имя Отчество

Должность, организация

image
Наименование должности

Организация. Зарплата. Условия труда

image
Наименование должности

Организация. Зарплата. Условия труда

image
Наименование должности

Организация. Зарплата. Условия труда

image
Наименование должности

Организация. Зарплата. Условия труда

Чадаананың №1ортумак школазының 11-ги «а», «б» клазын 1965 чылда 46 кижи дооскан бис. Школавысты амгы үеде бузуп каапкан-даа болза, 60 чылдаан юбилейлиг байырлывысты найысылал Кызылга эрттирдивис. Дыка хөй оолдар кыстардан амгы үеде 11 кижи бар, а байырлы

Чадаананың №1ортумак школазының 11-ги «а», «б» клазын 1965 чылда 46 кижи дооскан бис. Школавысты амгы үеде бузуп каапкан-даа болза, 60 чылдаан юбилейлиг байырлывысты найысылал Кызылга эрттирдивис. Дыка хөй оолдар кыстардан амгы үеде 11 кижи бар, а байырлы


Чадаананың №1ортумак школазының 11-ги «а», «б» клазын 1965 чылда 46 кижи дооскан бис. Школавысты амгы үеде бузуп каапкан-даа болза, 60 чылдаан юбилейлиг байырлывысты найысылал Кызылга эрттирдивис. Дыка хөй оолдар кыстардан амгы үеде 11 кижи бар, а байырлыг хемчеглерге 8 кижи киришкен. Кызыл хоорайның мурнуу чүгүнде Туптен Шедрублинг хүрээзиниң чанынга чыглып ужурашкаш, аңаа төөгүлүг чуруктарга тырттыржып алдывыс. Солагай таладан Зоя Кууларовна Серен-оол, Мария Сояновна Ойдуп, Серен-оол Ширин-оол Сарыгларович, Ооржак Тимаа, Монгуш Маадыр-оол Түмен-оолович, Монгуш Валентина Седиповна, Тюлюш Анчымаа Кошкар-ооловна – Таңдыда, Тамара Монгушовна Чирбит Кызылда чурттап чоруурлар. Эш-өөрүмнүң билиг-мергежили аңгы-аңгы болгаш олар төрээн Тывазының социал-экономиктиг сайзыралынга үлүүн киирип келгеннер. Ийиги чурук: Светлана Николаевна Аракчаа, Сайдам Чамзырыновна Ооржак, Шокар Кара Орус-ооловна, Демирчаан Чечек Баазаңовна, Ольга Доржуевна Салчак, Сара Кыргысовна Салчак, Ламажаан олар; Маадыр-оол Түмен-оолович - школа дооскан соонда, башкы эртемни чедип ап, өөредилге шугумунга ажылдап чорааш, Өвүрнүң Хандагайтыда айыыл чок черге ажылдап турган. Ниити чурукта: (Солагай таладан) Серен-оол Зоя Кууларовна, Ойдуп Мария Сояновна, Серен-оол Ширин-оол Сарыгларович, Ооржак Тимаа, Монгуш Маадыр-оол Түмен-оолович, Монгуш Валентна Седиповна, Тюлюш Анчимаа Кошкар-ооловна, Чирбит Тамара Монгушовна Зоя СЕРЕН-ООЛ, Күш-ажылдың хоочуну, «Улус өөредилгезиниң тергиини Белеткелден эгелээштиң дооскужеге Белен кежик кажанда-даа сүрбедивис Белеткеп каан аъш-чемге чаңчыкпаан бис Безин сугну, хемден узуп өстүвүс чоп? Чалгаа дээштиң ада-ие чаңчаваан-даа Чарбык дыңнап, чемеледип чорбадывыс Кылыр иштиң бергезинге торулбайн Кызымаккай төлү боор дээш шырбайган бис. Кижи болуп, хевирленип өскүжеге Кичээнгейни бодувусче углаваан бис. Чораан черге ада-ие адын сыкпайн, Човаг билбес кежээ дээрзин бадыткаан бис. Чырык черге дириг чораан назынында Шынчы, арыг сеткилдиг бооп чурттап келгеш Шылгараңгай ажылдакчы апарбаан бол, «Чымыш иштиң хоочуну» деп санадыр бис. Төрээн ынак Тывавыстың чоргааралы Төлептиг дээн оглу, кызы дижир кылдыр Төрел чонга уттундурбас сактыышкын дег, Төөгүзүнге балалбас ис арттырган бис. 18. 07. 2025 Бо материалдарның автору Зоя Кууларовна Серен-оол 1982 чылда Чадаананың 1 ортумак школазынга 10 "в" класска өөрени бээримге, тыва дыл, тыва чогаал башкызы кылдыр ажылдап турган. Хайыракан сес чыл школазынга 1980 чылда өөренип тургаш, ооң соонда Кызылдың башкы училищезинге өөренип турдум. Бир чыл өөренип турумда, училищениң директору Арбычыга Даржаа Салчакович бодунуң өрээлинге кирип келирин чапсарда дыңнаткан. Башкы мээң-биле элээн үр ажыт-чажыт чок чугаалашкаш, катап-ла школага өөренип алырын сүмелээн. Чадаананың №1 ортумак школазының директору Михаил Васильевич Борбай-оол чаа өөреникчизи мени эдертип алгаш, үшкү каътка үнүп келди. Класстың удуртукчу башкызы Эремаа Маңнай-ооловна Тюлюш 10 "в" класстың өөреничилери, физика кабинединде кичээлдеп турар болду. Бодумнуң күзелим — Хайыраканга чаңгыс классчыларым-биле өөренген болза, деп бодап турган мен. Класста 30 ажыг оолдар, кыстар бар. Ынчангаш 25 кыстыг, 6 оолдуг "в" класска Михаил Васильевич киирип кааны ол болган. Хары угда 5 — 10-гу классчылар 134 кижи бис. Ынчангаш ам школа доосканывыстан бээр 43 чыл эртип тур.Оларның аразындан хөй-хөй башкылар, эмчилер, биолог-эртемден, чолаачы, тудугжу дээш кандыг кижилер үнмээн дээр. Тыва дыл, тыва чогаалывыс башкызы Зоя Кууларовнаның арга-сүмезин ап, ам-даа аралажып чор мен. Чадаанага "в" класска кады дооскан эштеримниң башкызы Росияның, Тываның алдарлыг башкызы 100 харлаан Долума Коңзаевна Хомушку, доозукчу класстарга Эремаа Маңнай-ооловнага, Хайыраканга Лидия Владимировна Новикованың, Луиза Балчыевна Дамбарның , Чечекмаа Сотпаевна Монгуштуң, ачамның дунмазы Вера Кечил-ооловна Монгуш болгаш өскелерниң-даа эки өөредип, быжыг билигни шаңнааны-биле эштерим-даа, бодум-даа эки ажылдап, чурттап чор бис. Башкылар хүнү-биле байыр чедирер, сактыышкын кылыр чылдаагаанны үстүнде Зоя Кууларовнаның шүлүктээн одуруглары сактыышкыннарга эккелген. Бо чайын Кызылга башкыларывыска-даа ужуражып, кадыкшыл байдалын айтырып, ужуражып чордувус. Ынчангаш бодумнуң тырттырган чуруктарымны база коштум, хүндүлүг чангыс-чер чурттугларым!

Новости администрации муниципального образования

ДАА КОЖУУН, ЧӨӨН-ХЕМЧИКТИҢ БАЙЫРЛЫГ
03.09.2025 Администрация Дзун-Хемчикского кожууна

ДАА КОЖУУН, ЧӨӨН-ХЕМЧИКТИҢ БАЙЫРЛЫГ ХЕМЧЕГЛЕРИНДЕН РЕПОРТАЖ БУРУНГУ ДАА, АМГЫ ТЫВА РЕСПУБЛИКАНЫҢ ЧӨӨН-ХЕМЧИК КОЖУУННУҢ 260 ЧЫЛДААНЫ Вячеслав МОНГУШ, «Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы» журналист БАЙЫРЛАЛГА ТУРАСКААТКАН ЧЫСКААЛ Тыва Республиканың Чазааның чанында гуманитарлыг болгаш социал –экономиктиг шинчилелдер институду, Чөөн-Хемчик кожууннуң чагыргазы «Төөгүге даянмышаан, келир үеже» деп эртем-практиктиг конференцияны эрттирбишаан, организастыг комитет, кожуун, хоорай суму чагыргалары, бо чылдың дургузунда республика чергелиг массалыг хемчеглерге шыңгыы белеткелди чоруткан деп бо материалды парлалгага белеткеп тургаш кол кылдыр демдеглексээр бодадым. Чаңчыл болган аът чарыштарының сезонунда чарыш эрттирер Ыдыктыг Бора-Булак аксында 2025 чылдың август 29-та, ак-ак өглерни тиккенин, машина-чычааннарның хөйүн, чыылган кижилерниё ындазында чоргаарын, омак-сергээн арын-шырайындан хүлүмзүрүг чайнаарын эскердим. Өглерниң чөөн чүгүнде дериттинген сценадан ырак эвес, ортузунда Ыдыктыг аът дагазы ак энчек кырындан бедип үнген, кыдыында терге дугуйлары. Бурун Даа кожууннуң туктарын бедидир дөрт чүкте киискидип кааны көстүр. Чөөн-Хемчик кожууннуң уран чүүлүнүң тергиин ажылдакчыларының тургускан тускай сценарийи езугаар байырлыг хемчегниң башкарыкчылары Тыва Республиканың Чазааның оралакчызы Уран-оол Алдын-оолович Ондар, Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттары, хөй-ниитиниң төлээлери сценага үнүп келгеннер. Таарымчалыг байдалды ажыглап, Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы Уран-оол Алдын-ооловичиге сөстү бээрге, ол эртем-төөгүшнүң дөзү, Алдыы /стүү хүрээлерлиг Чөөн-Хемчикте төөгү ужур-дузалыг улуг хемчегниё киржикчилеринге байырны чедирип, Даа кожууннуң үндезилеттинип тургустунганының 260 чылдаанынга, Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 80 чылдаанынга тураскааткан хемчеглерниң ажыттынганын чарлаан. Ол ышкаш У.А.Ондар тыва дайынчыларның Алдан-Маадырларның тура-халыышкынынга, Хомду дайынынга, Ада-чурттуё Улуг дайынынга, Кореяга, Афганистанга –интернационалчы албан хүлээлгезин, чурттуң иштинге болган дайынчы хөделиишкиннерге эрес-дидим киришкенин, амгы үеде тускайлаттынган шериг операциязында эрес-маадырлыы-биле тулчуп турарын демдеглеп, маадырларның аваларынга, өг-бүлелеринге өөрүп четтиргенин илереткен чылыг чымчак сөстерни чугаалаан. Тываныё ынчангы Даа кожууннуң девискээринге бактаап турган Бай-Тайга, Барыын-Хемчик, Өвүр, Сүт-Хөл, Мөңгүн-Тайга, Чаа-Хөл, Чеди-Хөл, Улуг-Хем , Чөөн-Хемчик кожууннарның төлээлери, салгалдары - амгы муниципалдыг тургузугнуң ажылдакчылары,көдээ ишчилер, уран чүүл төлээлери, спортчулар киришкеннер. Байырлыг чыскаалды Алдыы, /стүү хүрээлерлиг, агып баткан Чадаанада Чөөн-Хемчик кожууннуң болгаш Чадаана хоорайның, ооё девискээринде сумуларнын чагыргаларының даргалары, чылгычылары, көдээ ажыл-агый ишчилери ак, бора, сарыг, доруг аъттарлыг баштаптарга, уран чүүл, культура болгаш өске-даа адырының ажылдакчылары Чадаананың Үстүү хүрээзиниң чуруунуң хевирин туткаш, улуг шажынчы байырлалдарда самга ажыглаар дөрт бурган дүрзүлерин кедип алгаш шуужуп, сцена баарынга чыскаалыпканнар. Оларның аразында 2024 чылда Тываның Наадым чемпионнары Хайыракандан Экер Эртинеевич Монгуш, Теве-Хаядан малчын Уран Дадар-ооловна Иргит, Чыргакыдан Чечен-оол Чылбак-оолович Имит, 2025 чылда Тываның Наадым чемпионнары Теве-Хаядан Донгак Дактаё Досумович, Чадаана хоорайдан Чингиз Эрес-оолович Дулуш, Баян-Таладан Марин Май-оолович Куулар, Ада-чурт дайынынга Тиилелгениң 80 чылдааныныё тугунуң адаа-биле Тыва Республикада Ада-чурт камгалакчыларының өг-бүлелер комитединиң удуртукчузу Лада Олеговна Натпит, ТШО киржикчилериниң кадайлары Аяна Шоочаевна Донгак, Айна Николаевна Ооржак, Ая Радиковна Ензак, Солаңгы Хеймер-ооловна Ондар, маадырларның авалары бар. Бай-Тайга кожуунну Салчак Чиңгис Юрьевич, Аракчаа Роберт Адар-оолович баштап, байырлыг чыскаалга үнүп келирге, Бай-Тайга кожууннуң даңгыназы Айыраш Салчак, тажы Шойгу Күжүгет, мөгелер Болат Буянды, Күжүгет Шойгу, ча адыкчылары Айдың Куржап, Мерген Очур, көдээ ажыл-агыйның тергиинннери Андрей Канчыыр, Айлаңмаа Хертек, Илья Таргын байырлыг чыскаалга ыры-хөгжүмнүң үделгези-биле үнүп келгеннер. Барыын-Хемчик кожууннуң төлээлеринден чараш кыстарны, Ада-чурт дайынының үезинде маадырлар кылдыр кеттинген сапык идиктерлиг, сарыг-хүрең хөйлең-чүвүрлүг дайынчыларны, хөректеринде шаңналдарын азынган спортчуларны кожууннуң Баштыңы Артур Морозовович Ооржак, чагырыкчызы Аян Борисович Монгуш баштап үнген. Өвүр кожууннуң ажыл-ишчи чонун удуртукчу даргалары Анай-Хаак Ивановна Лопсан-Серен, Айдыс Алексеевич Куулар баштап чорааннар. Хүндүлүг хоочуннар Шыдыраа Дырышович Саая, Комбу Хевекович Монгуш, Маадыр Балчырович Сат, Тоорук Макал-ооловна Сат чыскаалда. Ыраккы Мөңгүн-Тайганы Мөёгүн-Тайга кожууннуң Баштыңы Орлан Козай, чагырга даргазы Эртине Успун баштапкан, Россияныё, Тываның туктарын киискидип, тус черниң кадыг-берге бойдузун, чонунуң езу-чаңчылдарын көргүскен көскү чараш лоозуң кыйгырыглар, чуруктарны холдарында туткан чыскаалга үнүп келдилер. Чоргааралдан сеткил-сагыш дойлур. Сүт-Хөлдүң төлээлери Тыва Республиканың Чаан мөгези кожуун Баштыңы Андрей Валерьевич Хертек, чагырга даргазы Орлан Александрович Монгуштуң башталгазы-биле үнүп келгеннер. Тыва Арат Республика, Тыва Автономнуг область, Тыва АССР, Тыва Республика үезинде-даа Сүт-Хөл кожууннуң ажыл-ишчи чону кожазында Чөөн-Хемчик районнуң чону-биле бир дөмей кожа-хелбээ амыдырап чурттап чоруур. Оларның аразындан ат-алдарлыг мурнакчылар, чогаалчылар, тоолчулар, спортчулар дугайында төөгүлүг барымдааларны илередир болза, чаңгыс солун арнынга сыёары чөгенчиг-ле, ол барымдаа - бүдүн төөгү… Чаа-Х=л кожуун 1887 чылда үндезилеттинип тургустунган. Тыва Арат Республиканың үндезилеттинип тургустунарынга Чаа-Хөлчүлерниң киирген үлүг-хуузу улуг. Тыва Арат Республиканың Төп Комитединиң доктаалы-биле 1941 чылда Чаа-Хөл (район) кожуунну тургузуп, үндезилээн. 1961 чылда Чаа-Хөл кожуунну Улуг-Хемге кадыпкан. 1991 чылдың декабрь 20-де, Тыва Республиканың Дээди Совединиң доктаалы-биле эде тургускан. Чурттакчылыг черлери Чаа-Хөл, Ак-Дуруг, Булуң-Терек болгаш Шаңчы. Чадаанага чазын республика чергелиг чаёчылчаан аът чарыжыныё хемчеглеринге авамныё =гбелери — Улуг Түлүштер, Хуурактар, Шөмбүлдер, Кеденнер болгаш өске-даа төрел-бөлүктерниё салгалдары – аныяк чылгычылар аът чарыштарынга тергиин аъттарын киириштирип турарлар. Улуг-Хем кожууннуң Баштыёы Артыш Мөёгүн-оолович Кара-Сал, чагырга даргазы Эрес Лопсанчапович Мандан-оол Бора-Булакка чыскаалды баштапкан. Оларның аразында Тыва Республиканыё Чаан мөгези, республика Наадымнарының үш дакпыр тиилекчизи Айдың Сергеевич Монгуш, Тыва Республиканың Начын мөгези, аныяк мөгелер аразынга Наадымның ийи дакпыр тиилекчизи Бады-Маадыр Кудажыевич Самдан, Улуг-Хемден ча адыгжылары Моол күрүнениң спорт мастери, «Шагаа мергени» Олег Май-оолович Чанчып, «Тергиин багжы» аттың эдилекчизи Андрей Хураган-оолович Серин, Тыва Республиканың 2025 чылда малчыннар Наадымының тиилекчилери Шеңне Шолбановна Даржай, Чинчи Сергеевна Монгуш, Россияның улустуң ыры-хөгжүм болгаш танцы- самның «Улуг-Хем» коллективи - удуртукчузу Буян Юрьевич Хертек, Алдын-Белек Очур-оолович Норбунуң удуртканы «Дембилдей» ыры-хөгжүм бөлүү база, национал тыва идик-хеп көргүүзүүнүң Андрей Михайлович Неверицкийниё удурткан «Он-Кум» бөлүүнүң кежигүннери киришкеннер. Чеди-Хөл кожууннуң чыскаалын чагырга даргазы Адыгжы Валерьевич Араптан удуртуп эрттирген. Кожууннуң төвү - метталургтарның сууру Хову-Аксы, а Сайлыг, Ак-Тал, Хөлчүк, Чал-Кежиг, Элегес сумуларының чараш оолдар, кыстары, мурнакчылары, хоочуннары чыскаалды каастап, төрээн кожуунун байырлалдың бүгү киржикчилеринге таныштырганнар.

В Туве запущена образовательная часть региональной программы «Герои Тувы»
02.09.2025 Администрация Дзун-Хемчикского кожууна

В Туве запущена образовательная часть региональной программы «Герои Тувы» Напомним, с марта в республике стартовала региональная программа «Герои Тувы» для поддержки участников и ветеранов СВО. Проект создан по аналогии с президентской инициативой «Время героев». Из 600 поданных заявок вступительные испытания успешно прошли 30 участников — «Боевая тридцатка Тувы». Сегодня в торжественной обстановке под руководством Главы Тувы Владислава Ховалыга стартовала образовательная часть программы. «Каждый участник«Героев Тувы» в боевых сражениях доказал свою готовность к решению важных и сложных задач, их патриотический дух является ярким примером служения Отечеству. Сейчас им предстоят трудовые сражения, в которых, я уверен, они добьются успехов и станут высококвалифицированными, компетентными лидерами», — отметил руководитель республики. Сейчас участникам предстоит пройти программу обучения, которая разделена на четыре блока. Обучение включает не только теоретические занятия и лекции, но и стажировки в органах власти Тувы. После успешного завершения программы финалисты получат сразу два диплома о профессиональной переподготовке.

ДАА КОЖУУН, ЧӨӨН-ХЕМЧИКТИҢ БАЙЫРЛЫГ
02.09.2025 Администрация Дзун-Хемчикского кожууна

ДАА КОЖУУН, ЧӨӨН-ХЕМЧИКТИҢ БАЙЫРЛЫГ ХЕМЧЕГЛЕРИНДЕН РЕПОРТАЖ БУРУНГУ ДАА, АМГЫ ТЫВА РЕСПУБЛИКАНЫҢ ЧӨӨН-ХЕМЧИК КОЖУУННУҢ 260 ЧЫЛДААНЫ Вячеслав МОНГУШ, «Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы» журналист БАЙЫРЛАЛГА ТУРАСКААТКАН ЧЫСКААЛ Тыва Республиканың Чазааның чанында гуманитарлыг болгаш социал –экономиктиг шинчилелдер институду, Чөөн-Хемчик кожууннуң чагыргазы «Төөгүге даянмышаан, келир үеже» деп эртем-практиктиг конференцияны эрттирбишаан, организастыг комитет, кожуун, хоорай суму чагыргалары, бо чылдың дургузунда республика чергелиг массалыг хемчеглерге шыңгыы белеткелди чоруткан деп бо материалды парлалгага белеткеп тургаш кол кылдыр демдеглексээр бодадым. Чаңчыл болган аът чарыштарының сезонунда чарыш эрттирер Ыдыктыг Бора-Булак аксында 2025 чылдың август 29-та, ак-ак өглерни тиккенин, машина-чычааннарның хөйүн, чыылган кижилерниё ындазында чоргаарын, омак-сергээн арын-шырайындан хүлүмзүрүг чайнаарын эскердим. Өглерниң чөөн чүгүнде дериттинген сценадан ырак эвес, ортузунда Ыдыктыг аът дагазы ак энчек кырындан бедип үнген, кыдыында терге дугуйлары. Бурун Даа кожууннуң туктарын бедидир дөрт чүкте киискидип кааны көстүр. Чөөн-Хемчик кожууннуң уран чүүлүнүң тергиин ажылдакчыларының тургускан тускай сценарийи езугаар байырлыг хемчегниң башкарыкчылары Тыва Республиканың Чазааның оралакчызы Уран-оол Алдын-оолович Ондар, Тыва Республиканың Дээди Хуралының депутаттары, хөй-ниитиниң төлээлери сценага үнүп келгеннер. Таарымчалыг байдалды ажыглап, Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы Уран-оол Алдын-ооловичиге сөстү бээрге, ол эртем-төөгүшнүң дөзү, Алдыы /стүү хүрээлерлиг Чөөн-Хемчикте төөгү ужур-дузалыг улуг хемчегниё киржикчилеринге байырны чедирип, Даа кожууннуң үндезилеттинип тургустунганының 260 чылдаанынга, Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 80 чылдаанынга тураскааткан хемчеглерниң ажыттынганын чарлаан. Ол ышкаш У.А.Ондар тыва дайынчыларның Алдан-Маадырларның тура-халыышкынынга, Хомду дайынынга, Ада-чурттуё Улуг дайынынга, Кореяга, Афганистанга –интернационалчы албан хүлээлгезин, чурттуң иштинге болган дайынчы хөделиишкиннерге эрес-дидим киришкенин, амгы үеде тускайлаттынган шериг операциязында эрес-маадырлыы-биле тулчуп турарын демдеглеп, маадырларның аваларынга, өг-бүлелеринге өөрүп четтиргенин илереткен чылыг чымчак сөстерни чугаалаан. Тываныё ынчангы Даа кожууннуң девискээринге бактаап турган Бай-Тайга, Барыын-Хемчик, Өвүр, Сүт-Хөл, Мөңгүн-Тайга, Чаа-Хөл, Чеди-Хөл, Улуг-Хем , Чөөн-Хемчик кожууннарның төлээлери, салгалдары - амгы муниципалдыг тургузугнуң ажылдакчылары,көдээ ишчилер, уран чүүл төлээлери, спортчулар киришкеннер. Байырлыг чыскаалды Алдыы, /стүү хүрээлерлиг, агып баткан Чадаанада Чөөн-Хемчик кожууннуң болгаш Чадаана хоорайның, ооё девискээринде сумуларныё чагыргаларының даргалары, чылгычылары, к=дээ ажыл-агый ишчилери ак, бора, сарыг, доруг аъттарлыг баштаптарга, уран чүүл, культура болгаш өске-даа адырының ажылдакчылары Чадаананың Үстүү хүрээзиниң чуруунуң хевирин туткаш, улуг шажынчы байырлалдарда самга ажыглаар дөрт бурган дүрзүлерин кедип алгаш шуужуп, сцена баарынга чыскаалыпканнар. Оларның аразында 2024 чылда Тываның Наадым чемпионнары Хайыракандан Экер Эртинеевич Монгуш, Теве-Хаядан малчын Уран Дадар-ооловна Иргит, Чыргакыдан Чечен-оол Чылбак-оолович Имит, 2025 чылда Тываның Наадым чемпионнары Теве-Хаядан Донгак Дактаё Досумович, Чадаана хоорайдан Чингиз Эрес-оолович Дулуш, Баян-Таладан Марин Май-оолович Куулар, Ада-чурт дайынынга Тиилелгениң 80 чылдааныныё тугунуң адаа-биле Тыва Республикада Ада-чурт камгалакчыларының өг-бүлелер комитединиң удуртукчузу Лада Олеговна Натпит, ТШО киржикчилериниң кадайлары Аяна Шоочаевна Донгак, Айна Николаевна Ооржак, Ая Радиковна Ензак, Солаңгы Хеймер-ооловна Ондар, маадырларның авалары бар. Бай-Тайга кожуунну Салчак Чиңгис Юрьевич, Аракчаа Роберт Адар-оолович баштап, байырлыг чыскаалга үнүп келирге, Бай-Тайга кожууннуң даңгыназы Айыраш Салчак, тажы Шойгу Күжүгет, мөгелер Болат Буянды, Күжүгет Шойгу, ча адыкчылары Айдың Куржап, Мерген Очур, көдээ ажыл-агыйның тергиинннери Андрей Канчыыр, Айлаңмаа Хертек, Илья Таргын байырлыг чыскаалга ыры-хөгжүмнүң үделгези-биле үнүп келгеннер. Барыын-Хемчик кожууннуң төлээлеринден чараш кыстарны, Ада-чурт дайынының үезинде маадырлар кылдыр кеттинген сапык идиктерлиг, сарыг-хүрең хөйлең-чүвүрлүг дайынчыларны, хөректеринде шаңналдарын азынган спортчуларны кожууннуң Баштыңы Артур Морозовович Ооржак, чагырыкчызы Аян Борисович Монгуш баштап үнген. Өвүр кожууннуң ажыл-ишчи чонун удуртукчу даргалары Анай-Хаак Ивановна Лопсан-Серен, Айдыс Алексеевич Куулар баштап чорааннар. Хүндүлүг хоочуннар Шыдыраа Дырышович Саая, Комбу Хевекович Монгуш, Маадыр Балчырович Сат, Тоорук Макал-ооловна Сат чыскаалда. Ыраккы Мөңгүн-Тайганы Мөёгүн-Тайга кожууннуң Баштыңы Орлан Козай, чагырга даргазы Эртине Успун баштапкан, Россияныё, Тываның туктарын киискидип, тус черниң кадыг-берге бойдузун, чонунуң езу-чаңчылдарын көргүскен көскү чараш лоозуң кыйгырыглар, чуруктарны холдарында туткан чыскаалга үнүп келдилер. Чоргааралдан сеткил-сагыш дойлур. Сүт-Хөлдүң төлээлери Тыва Республиканың Чаан мөгези кожуун Баштыңы Андрей Валерьевич Хертек, чагырга даргазы Орлан Александрович Монгуштуң башталгазы-биле үнүп келгеннер. Тыва Арат Республика, Тыва Автономнуг область, Тыва АССР, Тыва Республика үезинде-даа Сүт-Хөл кожууннуң ажыл-ишчи чону кожазында Чөөн-Хемчик районнуң чону-биле бир дөмей кожа-хелбээ амыдырап чурттап чоруур. Оларның аразындан ат-алдарлыг мурнакчылар, чогаалчылар, тоолчулар, спортчулар дугайында төөгүлүг барымдааларны илередир болза, чаңгыс солун арнынга сыёары чөгенчиг-ле, ол барымдаа - бүдүн төөгү… Чаа-Х=л кожуун 1887 чылда үндезилеттинип тургустунган. Тыва Арат Республиканың үндезилеттинип тургустунарынга Чаа-Хөлчүлерниң киирген үлүг-хуузу улуг. Тыва Арат Республиканың Төп Комитединиң доктаалы-биле 1941 чылда Чаа-Хөл (район) кожуунну тургузуп, үндезилээн. 1961 чылда Чаа-Хөл кожуунну Улуг-Хемге кадыпкан. 1991 чылдың декабрь 20-де, Тыва Республиканың Дээди Совединиң доктаалы-биле эде тургускан. Чурттакчылыг черлери Чаа-Хөл, Ак-Дуруг, Булуң-Терек болгаш Шаңчы. Чадаанага чазын республика чергелиг чаёчылчаан аът чарыжыныё хемчеглеринге авамныё =гбелери — Улуг Түлүштер, Хуурактар, Шөмбүлдер, Кеденнер болгаш өске-даа төрел-бөлүктерниё салгалдары – аныяк чылгычылар аът чарыштарынга тергиин аъттарын киириштирип турарлар. Улуг-Хем кожууннуң Баштыёы Артыш Мөёгүн-оолович Кара-Сал, чагырга даргазы Эрес Лопсанчапович Мандан-оол Бора-Булакка чыскаалды баштапкан. Оларның аразында Тыва Республиканыё Чаан мөгези, республика Наадымнарының үш дакпыр тиилекчизи Айдың Сергеевич Монгуш, Тыва Республиканың Начын мөгези, аныяк мөгелер аразынга Наадымның ийи дакпыр тиилекчизи Бады-Маадыр Кудажыевич Самдан, Улуг-Хемден ча адыгжылары Моол күрүнениң спорт мастери, «Шагаа мергени» Олег Май-оолович Чанчып, «Тергиин багжы» аттың эдилекчизи Андрей Хураган-оолович Серин, Тыва Республиканың 2025 чылда малчыннар Наадымының тиилекчилери Шеңне Шолбановна Даржай, Чинчи Сергеевна Монгуш, Россияның улустуң ыры-хөгжүм болгаш танцы- самның «Улуг-Хем» коллективи - удуртукчузу Буян Юрьевич Хертек, Алдын-Белек Очур-оолович Норбунуң удуртканы «Дембилдей» ыры-хөгжүм бөлүү база, национал тыва идик-хеп көргүүзүүнүң Андрей Михайлович Неверицкийниё удурткан «Он-Кум» бөлүүнүң кежигүннери киришкеннер. Чеди-Хөл кожууннуң чыскаалын чагырга даргазы Адыгжы Валерьевич Араптан удуртуп эрттирген. Кожууннуң төвү - метталургтарның сууру Хову-Аксы, а Сайлыг, Ак-Тал, Хөлчүк, Чал-Кежиг, Элегес сумуларының чараш оолдар, кыстары, мурнакчылары, хоочуннары чыскаалды каастап, төрээн кожуунун байырлалдың бүгү киржикчилеринге таныштырганнар.

Даа кожууннун 260 чыл байырлалынга тураскааткан АЪТ ЧАРЫЖЫНЫН туннелдери:
01.09.2025 Администрация Дзун-Хемчикского кожууна

Даа кожууннун 260 чыл байырлалынга тураскааткан АЪТ ЧАРЫЖЫНЫН туннелдери: Аът чарыжы аныяк чоруктуг. 1 Ондар Арсен Чоон-Хемчик (Доруг) 2 Кара-Сал Эрес Сут-Хол ( Лидер-Шарм) 3 Хертек Андрей Сут-Хол ( Арктик-Шарм) 4 Ондар Шораан Сут-Хол (Кара) 5 Кызыл-оол Леонид Иштии-Хем (Доруг) Аныяк чугурук аъттар: 1 Эртине Улуг-Хем Торгалыг (Калчан-Шилги) 2 Сат Айдыс Чоон-Хемчик Теве-Хая (Шилги) 3 Аракчаа Болат Пий-Хем (Хурен) 4 Дижитмаа Субедей Тес-Хем (Калчаатай) 5 Кыргыс Экер Улуг-Хем (Шилги) Улуг чоруктуг аъттар; 1 Монгуш Дайза Чоон-Хемчик (Калдар) 2 Иргит Радомир Кызыл кожуун (Галоген) 3 Хомушку Аяс Кызыл кожуун (Калчан-Доруг) 4 Салчак Аржаан Сукпак (Кара) 5 Монгуш Май-оол Чадан (Доруг) Улуг чугурук аъттар; 1 Эртине Эрес Улуг-Хем (Калдар) 2 Монгуш Чылгычы Улуг-Хем (Калчан-Доруг) 3 Нурсат Евгений Пий-Хем (Шилги) 4 Доржу Байыр Улуг-Хем (Доруг) 5 Дамбаа Кан-Демир Улуг-Хем (Доруг)

Новости Хурала представителей

Сегодня мы празднуем День флага Тувы— символа нашей истории, нашей культуры и нашего общего будущего.  \n\nФлаг Тувы был утвержден в 1992 году, он символизирует бескрайнее небо, могучие реки, чистоту, благородство и процветание нашей республики. Каждый ег
17.09.2025 Хурал представителей Дзун-Хемчикского кожууна
По распоряжению председателя Верховного Хурала Республики Тыва Кан-оола Даваа делегация из Тувы во главе с депутатом Эресом Хуураком вручили памятные медали «Защитнику Отечества» нашим военнослужащим, находящимся в зоне специальной военной операции.
16.09.2025 Хурал представителей Дзун-Хемчикского кожууна

По распоряжению председателя Верховного Хурала Республики Тыва Кан-оола Даваа делегация из Тувы во главе с депутатом Эресом Хуураком вручили памятные медали «Защитнику Отечества» нашим военнослужащим, находящимся в зоне специальной военной операции. Фото из личного блога Эреса Хуурака

В Туве грядёт сбор урожая знаний: первые борозды пробьют участники Всероссийского агродиктанта!
14.09.2025 Хурал представителей Дзун-Хемчикского кожууна

В Туве грядёт сбор урожая знаний: первые борозды пробьют участники Всероссийского агродиктанта! Если вы умеете отличать овёс от гречихи, знаете разницу между трактором и комбайном и уверены, что понимаете толк в сельском хозяйстве, то проверьте свои знания! С 8 по 12 октября по всей России, в том числе и в Туве, пройдет просветительская акция — Первый Всероссийский агродиктант. Как принять участие 1. Онлайн — на официальном портале агродиктант.рф/; 2. Оффлайн — на спецплощадках. Где написать диктант в Туве? В этом году в республике будет организовано 33 площадки: Главная площадка: Дворец Молодежи; Россельхозбанк: 5 площадок; Министерство сельского хозяйства РТ: 15 площадок; Учебные заведения: Аграрный лицей, Сельскохозяйственный техникум, Тувинский государственный университет и школы Кызыла; Почта России: 3 площадки; Региональный исполком «Единой России»: 1 площадка. На Главной площадке - во Дворце Молодежи, агродиктант пройдет 8 октября в 11:00ч! Ожидается, что в акции примут участие около 900 жителей Тувы!

Рубрика «Эхо Победы»
14.09.2025 Хурал представителей Дзун-Хемчикского кожууна

Рубрика «Эхо Победы» Бичен Ховалыг - участница Великой Отечественной войны Бичен Ховалыг Терек-оол уруу, по советскому паспорту Биче-Кыс Роза Терек-ооловна. Родилась в 1920 г. в местности Эйлиг-Хеме Улуг-Хемского кожууна ТНР, тувинский доброволец, участница Великой Отечественной войны. До призыва в Красную армию работала машинисткой в Тувинской народно-революционной партии, затем зав. отделом по работе среди женщин Улуг-Хемского кожуунного комитета. Уехала на фронт 1 сентября 1943 г. в составе добровольческого отряда. Была гвардии рядовым, санинструктором в 5-м пулеметном взводе старшего лейтенанта Бурзекея Сата. Рискуя своей жизнью, девушка не раз выносила с поля боя раненых советских солдат и тувинских добровольцев, несмотря на танковые атаки, минометные и пулеметные огни. Во время наступлений даже уничтожала убегавших с поля боя гитлеровцев. Ее личное мужество были отмечены государственными наградами. В наградном листе, подписанном командиром полка Поповым, сказано: «Гв. красноармеец Бичен - девушка участвовала в боях за город Ровно. Меткой стрельбой убила 7 немцев. Беспрерывно шла в боевых наступающих порядках своего подразделения. При контратаках противника стойко и самоотверженно их отбивала из своего оружиях, ни на шаг не отходила, одновременно воодушевляла своих товарищей на стойкость». В 1950-1957 гг. Бичен Ховалыг работала зав. отделом по работе среди женщин в Тере-Хольском, Тоджинском и Овюрском районах. По состоянию здоровья ее семья жила в Эйлиг-Хеме, затем в Баян-Коле, где она работала зав. фермой колхоза. В 1980 умерла от тяжелой болезни. Награждена орденами Отечественной войны 1 степени и ТНР в 1944 г. Источник: Национальный архив РТ Материал подготовила А. О. Дыртык-оол